«Προγραμματίζουμε να αρχίσουμε την επισήμανση των περιεχομένων που έχουν δημιουργηθεί από Τεχνητή Νοημοσύνη τον Μάιο του 2024», δήλωσε η Μόνικα Μπίκερτ, αντιπρόεδρος επιφορτισμένη με τις πολιτικές περιεχομένου της Meta, μέσω μιας ανάρτησης στο επίσημο blog της εταιρείας. Επισήμανε ότι η ετικέτα "Made with AI" θα εφαρμοστεί σε περισσότερα περιεχόμενα σε σύγκριση με το παρελθόν, συμπεριλαμβανομένων βίντεο, ηχητικών αρχείων και φωτογραφιών. Η πλατφόρμα θα επισημαίνει αυτά τα περιεχόμενα εάν εντοπίσει «δείκτες ποιότητας φωτογραφίας Τεχνητής Νοημοσύνης σύμφωνους με τους κανόνες της βιομηχανίας» ή αν «χρήστες αναφέρουν πως δημοσιεύουν στο διαδίκτυο περιεχόμενα που έχουν παραχθεί με τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης», πρόσθεσε. Η Meta, η μητρική εταιρεία του Facebook, αναφέρει ότι θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τα περιεχόμενα που έχουν τροποποιηθεί με τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης, ακολουθώντας τη σύσταση του εποπτικού συμβουλίου της. Υπογραμμίζει ότι η διαφάνεια και η προσθήκη επιπλέον πληροφοριών αποτελούν τον καλύτερο τρόπο για τη διαχείριση των τροποποιημένων περιεχομένων, αποφεύγοντας τον κίνδυνο αδικαιολόγητου περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης. Παρ' όλα αυτά, η Meta διευκρίνισε ότι θα συνεχίσει να απομακρύνει από τις πλατφόρμες της κάθε περιεχόμενο, ανεξάρτητα εάν έχει δημιουργηθεί από άνθρωπο ή με την αρωγή της ΤΝ, που παραβιάζει τους κανόνες της σχετικά με την παρέμβαση στην εκλογική διαδικασία, τον εκφοβισμό, την παρενόχληση, τη βία ή οποιαδήποτε άλλη πολιτική της κοινότητάς της. Η εταιρεία επικαλείται επίσης τη συνεργασία της με «περίπου 100 ανεξάρτητους ελεγκτές γεγονότων» για τον εντοπισμό «ψευδών ή παραπλανητικών» περιεχομένων που δημιουργούνται με την χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης. Προηγουμένως, η μητρική εταιρεία του Facebook είχε δηλώσει την πρόθεσή της να επισημαίνει κάθε φωτογραφία που δημιουργείται με την χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης, μια κίνηση που έρχεται ως απάντηση στην πρόκληση της παραπληροφόρησης. Άλλοι τεχνολογικοί κολοσσοί όπως η Microsoft, η Google και η OpenAI έχουν προχωρήσει σε παρόμοιες δεσμεύσεις.

Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της έρευνας από την ειδική λειτουργική επιστήμονα στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Δρ. Κατερίνα Παπαγιαννάκη, υπογραμμίστηκε ότι ο μέσος κλιματικός εγγραματισμός στην Ελλάδα είναι σχετικά υψηλός, ωστόσο συγκριτικά η μέση ‘πράσινη' συμπεριφορά ακόμα και αν δεν επιβαρύνει οικονομικά τον πολίτη είναι χαμηλή. Στα ερωτήματα που τέθηκαν διαπιστώθηκε χαμηλότερος εγγραμματισμός σχετικά με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αλλά και για τις ευθύνες της κλιματικής αλλαγής σε σχέση με τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αναφορικά με την δυσπιστία των πολιτών ως προς την ύπαρξη και τη σοβαρότητα της κλιματικής αλλαγής το 70% των ερωτηθέντων είναι απόλυτα βέβαιοι ότι η κλιματική αλλαγή είναι εδώ. Το 50% θεωρούν απόλυτα κατανοητή τη διεθνή ανησυχία για τις επιπτώσεις της. Ωστόσο οι πολίτες ανησυχούν, αν και συγκρατημένα, για τις επιπτώσεις στη ζωή τους. Κυρίως, σύμφωνα με την έρευνα, ανησυχούν ότι τα μέτρα προσαρμογής μπορεί να έχουν και αρνητικές επιπτώσεις στη χώρα και εκτιμούν ότι μόνοι τους δεν θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν. Σχετικά με την υφιστάμενη "πράσινη" συμπεριφορά διαπιστώθηκε υψηλή υιοθέτηση ‘πράσινων' συμπεριφορών που αφορούν στην εξοικονόμηση νερού και ενέργειας και σε δράσεις ανακύκλωσης, ωστόσο χαμηλή είναι η υποστήριξη των τοπικών δράσεων για την κλιματική αλλαγή. Παράλληλα όσον αφορά την πρόθεση υιοθέτησης "πράσινης" συμπεριφοράς η έρευνα διαπιστώνει υψηλή πρόθεση για την υιοθέτηση μέτρων κτηριακών προσαρμογών, αλλά χαμηλή πρόθεση για δαπάνες ασφαλιστικής κάλυψης και για αποδοχή περιβαλλοντικών χρεώσεων . Στο ερώτημα για εμπιστοσύνη στο ζήτημα στη βιομηχανία, την πολιτεία και την επιστήμη διαπιστώθηκε σχετικά υψηλή εμπιστοσύνη στην επιστήμη ως παράγοντα λύσης του προβλήματος, αλλά πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη στους υπεύθυνους (πολιτεία, βιομηχανία) διαχείρισης και αντιμετώπισής του. Επιπλέον σχετικά με την αρνητική εμπειρία από καιρικά φαινόμενα το 40% δήλωσε ότι έχει πληγεί από καιρικά φαινόμενα, 88% εκ των οποίων την τελευταία πενταετία. Οι πληγέντες, ανεξαρτήτως φαινομένου, είχαν αυξημένη ανησυχία για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και χαμηλότερη εκτίμηση ότι μπορούν να αντεπεξέλθουν στις συνέπειες της. Παράλληλα, όπως τονίστηκε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της έρευνας, όσο μεγαλύτερο το μέγεθος των επιπτώσεων, ειδικά στην υγεία ή/και σε ριζικές αλλαγές που αναγκάστηκαν να κάνουν οι πληγέντες (επαγγελματικές, διαμονής, κλπ), τόσο αυξημένη η ‘πράσινη' συμπεριφορά που έχει υιοθετηθεί. Ιδιαίτερη βαρύτητα επίσης δόθηκε στο βαθμό που επλήγη η ψυχική υγεία. Αναφορικά με τον κλιματικό εγγραμματισμό ανά επαγγελματικό κλάδο, σύμφωνα με την έρευνα, αυτός είναι σχετικά υψηλός σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους. Οι χαμηλότερες επιδόσεις διαπιστώνονται στον αγροτικό τομέα και κατασκευαστικό/ενεργειακό τομέα, ενώ οι υψηλότερες επιδόσεις στον τουριστικό τομέα. Στον αγροτικό τομέα μάλιστα, όπως επισήμανε η κ. Παπαγιαννάκη, υπάρχει υψηλότερη δυσπιστία για την κλιματική αλλαγή, υψηλή ανησυχία για τα μέτρα προσαρμογής σε αυτήν καθώς και χαμηλότερος βαθμός εμπιστοσύνης στην επιστήμη. «Υπάρχει περιθώριο ενός καλύτερου και πιο ουσιαστικού διάλογου με τον αγροτικό τομέα», τόνισε η κ. Παπαγιαννάκη. Υψηλότερη "πράσινη" συμπεριφορά βρέθηκε στους τοτομείς εκπαίδευσης και έρευνας/τεχνολογίας ενώ η πρόθεση υιοθέτησης "πράσινης" συμπεριφοράς είναι σχετικά χαμηλή με τις χαμηλότερες σχετικά επιδόσεις στον αγροτικό τομέα και τις σχετικά υψηλότερες επιδόσεις στον τουριστικό τομέα. Επιπλέον, η έρευνα σημειώνει ότι οι γυναίκες είχαν υψηλότερο κλιματικό εγγραμματισμό, χαμηλότερη δυσπιστία ως προς τη σοβαρότητα της κλιματικής αλλαγής και υψηλότερο επίπεδο ‘πράσινης' συμπεριφοράς. Ωστόσο, χαμηλότερη βρέθηκε η εμπιστοσύνη των γυναικών στις γνώσεις και δυνατότητές τους. Παράλληλα οι νεότεροι είχαν υψηλότερο κλιματικό εγγραμματισμό και χαμηλότερη δυσπιστία. Ωστόσο, έχουν υιοθετήσει λιγότερα ‘πράσινα' μέτρα ακόμα κι αν αυτά οδηγούν σε σε εξοικονόμηση χρημάτων (μείωση ενεργειακής κατανάλωσης, χρήση ΜΜΜ αντί αυτοκινήτου, κ.α.). Το επίπεδο εκπαίδευσης δεν βρέθηκε να επηρεάζει σημαντικά την ‘πράσινη' συμπεριφορά. Αντιθέτως, η ευρύτητα ως προς τις πηγές ενημέρωσης (από γενικής φύσης μέσα ως επιστημονικά) φάνηκε να επιδρά σημαντικά στην ‘πράσινη' συμπεριφορά. Σημαντικά θετική βρέθηκε η επίδραση του κλιματικού εγγραμματισμού στη υιοθέτηση ‘πράσινης' συμπεριφοράς, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού που εξετάστηκαν παραπάνω. «Η πρακτική αξία των ευρημάτων έγκειται στο ότι υπάρχει δυνατότητα μέσω της ενίσχυσης του κλιματικού εγγραμματισμού να επηρεαστεί θετικά μεγάλος αριθμός πολιτών, ώστε συλλογικά να συμβάλλουν στο μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής», σημειώνουν οι ερευνητές. Καταλήγοντας σε βασικά συμπεράσματα της έρευνας η κ. Παπαγιαννάκη υπογράμμισε ότι «ο κλιματικός εγγραμματισμός επιδρά θετικά στην πράσινη συμπεριφορά». «H ενίσχυσή του κατά τη γνώμη μας μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες να κατανοήσουν καλύτερα τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, να υιοθετήσουν πιο μαζικά πράσινες συνήθειες και να αποδεχτούν την ανάγκη προσαρμογής. Είναι ένα γενικό συμπέρασμα. Μικρότερη επίδραση στην υιοθέτηση πράσινων μέτρων χωρίς επιβάρυνση, δηλαδή βιώσιμη στάσης ζωής, μπορεί να αποδεικνύει ότι ο εγγραμματισμός των ατόμων σχετικά με την κλιματική αλλαγή δεν έχει ακόμη επαρκώς μεταφραστεί σε ανάγκη αλλαγής ατομικής συμπεριφοράς σε συστηματικό και καθημερινό επίπεδο. Η υιοθέτηση αυτών των μέτρων δεν θεωρείται προτεραιότητα ή εφικτή λόγω περιορισμένου χρόνου. Αξιοπρόσεκτη είναι η πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη σε πολιτεία και βιομηχανία είδαμε όμως ότι η αύξηση εμπιστοσύνης στην πολιτεία μπορεί να επιδράσει θετικά στην πράσινη προώθηση. Χρειάζεται σημαντική βελτίωση του διαχειριστικού πλαισίου και της επικοινωνίας της αξίας των μέτρων προσαρμογής από την πολιτεία», τόνισε. Από την πλευρά του ο διευθυντής ερευνών του στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, στο Εθνικό Αστεροσκοπείο, Δρ. Κώστας Λαγουβάρδος αναφέρθηκε στην κλιματική αλλαγή και τα έντονα καιρικά γεγονότα στην Ελλάδα. Μιλώντας για τις τάσεις της θερμοκρασίας ο κ. Λαγουβάρδος σημείωσε ότι σε διάστημα 30 ετών η αύξηση της θερμοκρασίας είναι περίπου στον 1,5 βαθμό ενώ υπάρχουν περιοχές στη βόρεια Ελλάδα που η αύξηση είναι μεγαλύτερη, ξεπερνώντας τους 2 βαθμούς. «Αυξάνεται με πολύ γρήγορο ρυθμό και ανομοιόμορφα», τόνισε. Ακόμη προσέθεσε ότι οι περιοχές που βιώνουν καύσωνα στη χώρα μας έχουν αυξηθεί ενώ επισήμανε ότι παρατηρείται επιμήκυνση της χρονικής περιόδου που σημειώνονται καύσωνες. «Η κλιματική κρίση είναι ζήτημα επιβίωσης για όλους», σημείωσε εκ μέρους του WWF η Θεοδότα Νάντσου . «Τα αποτελέσματα της έρευνας δεν μας αφήνουν άναυδες ιδίως στο κομμάτι που αφορούν τη συμβολή του καθενός ατόμου στο επίπεδο της ατομικής συμπεριφοράς. Και σίγουρα το κομμάτι που αφορά το γιατί κάθε άτομο δεν εμπλέκεται πιο ενεργά στην κλιματική δράση. Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη. Κάθε άνθρωπος στην Ελλάδα αισθάνεται ανήμπορος. Ο κόσμος στην Ελλάδα θέλει να είναι μέρος της λύσης. Ο κόσμος πλέον το καταλαβαίνει και με το παραπάνω. Ο κλιματικός εγγραμματισμός αγγίζει και το ζήτημα της εμπιστοσύνης, όχι στους επιστήμονες στο από εκεί και πέρα», υπογράμμισε η κ. Νάντσου. Ο Κωστής Γριμάνης από την Greenpeace τόνισε ότι ο κλιματικός εγγραμματισμός ενισχύει την δυνατότητα να ανταπεξέλθουμε στην πρόθεση υιοθέτησης πράσινης συμπεριφοράς. «Η ομάδα μεταξύ 45 -55 είναι αυτοί που αναλαμβάνουν συγκριτικά με τις υπόλοιπες ομάδες μεγαλύτερη κλιματική δράση και κάτι άλλο που έχουμε παρατηρήσει από τις έρευνες είναι ότι η διάθεση και η πρόθεση να αναλάβουν κλιματική δράση έχει να κάνει με το θετικό πρόσημο. Το κομμάτι της κλιματικής κρίσης, είναι ένα ζήτημα/συνδυασμός αρνητικών πραγμάτων, και ο κόσμος σε αυτή την κλιματική πραγματικότητα αντιδρά με το να αμύνεται και να κλείνεται άρα ουσιαστικά αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να τον προσελκύσουμε στην κλιματική δράση είναι να δείξουμε ποια είναι αυτά τα κλιματικά αποτελέσματα και πως αυτά μπορούν να εφαρμοστούν πρακτικά», υπογράμμισε ο κ. Γριμάνης και επισήμανε ότι χρειάζεται να εντοπιστούν τα κίνητρα των διάφορων κοινωνικών ομάδων για να αναλάβουν κλιματική δράση. «Αν δεν δούμε ποια είναι τα πραγματικά κίνητρα δεν μπορούμε ουσιαστικά να προβούμε σε εφαρμοστέες πολιτικές», είπε. Στη σημασία τέτοιων μελετών αναφέρθηκε ο 'Αλκης Καφετζής από το Eteron - Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή. «Τέτοιες μελέτες είναι πολύ σημαντικές γιατί μας επιτρέπουν να θέσουμε ερωτήματα», είπε και τόνισε ότι υπάρχει τεράστια ανησυχία. Ακόμη επισήμανε ότι χρειάζεται να ενωθεί το κλιματικό-περιβαλλοντικό ζήτημα με το κοινωνικό. «Είναι πολύ σημαντικές αυτές οι συζητήσεις διότι ο κόσμος καταστρέφεται και ακόμη ψάχνουμε τον τρόπο να συζητήσουμε στην κοινωνία και υπάρχει το άγχος ότι σε 10 χρόνια θα συνεχίσουμε να κάνουμε αυτές τις συζητήσεις με διαφορετικό τρόπο αλλά θα συνεχίσουμε να τις κάνουμε. Πρέπει να βρούμε το μαγικό κλειδί που ακόμα δεν το χουμε βρει. Ψάχνουμε να βρούμε εναγωνίως ένα μαγικό κλειδί που θα επιτρέψει στην κοινωνία να κινηθεί το δυνατόν συλλογικά με συνοχή σε μία πάρα πολύ δύσκολη εποχή», ανέφερε. Σημειώνεται ότι η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ Παράρτημα Ελλάδας. To ερωτηματολόγιο συμπλήρωσαν διαδικτυακά 1962 πολίτες μέσω της ιστοσελίδας www.meteo.gr στις 12-14 Νοεμβρίου 2023.

Την ίδια ώρα, ερευνητές διαπιστώνουν ότι τα κράτη στην Ευρώπη δεν έχουν δημιουργήσει εθνικές πολιτικές για να θωρακίσουν τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη υγεία των μελλοντικών πολιτών τους. Το 2019 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εξέδωσε για πρώτη φορά 24ωρες οδηγίες που αφορούν στη σωματική κίνηση των παιδιών κάτω των πέντε ετών δίνοντας κατευθυντήριες γραμμές για τρεις συμπεριφορές άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους: τη φυσική δραστηριότητα, τις καθιστικές συμπεριφορές (με έμφαση στον χρόνο οθόνης) και τον ύπνο. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις οδηγίες, ένα παιδί κάτω των πέντε ετών για να αναπτυχθεί υγιώς θα πρέπει να έχει καθημερινά τουλάχιστον τρεις ώρες φυσικής δραστηριότητας, με μία από αυτές τις ώρες να είναι μέτρια προς έντονη. Επίσης, να μην περνάει καθόλου χρόνο μπροστά σε οθόνες αν είναι ηλικίας έως δύο ετών και να μην έχει πάνω από μία ώρα την ημέρα χρόνο οθόνης στην ηλικία των 2-5 ετών. Τέλος, να έχει 10-13 ώρες το 24ωρο ποιοτικού ύπνου στην ηλικία των 3-5 ετών (12-17 ώρες για τα βρέφη κάτω του έτους και 11-14 ώρες για τα παιδιά 1-3 ετών). Πριν από την έκδοση των οδηγιών είχε προηγηθεί η διαπίστωση ότι ένας κοινός μύθος έχει καταρριφθεί. Tα παιδιά βρεφικής και προσχολικής ηλικίας, σε όλο τον κόσμο, δεν είναι πλέον επαρκώς κινητικά δραστήρια και ο σημερινός τρόπος ζωής τα έχει εγκλωβίσει σε μη εποικοδομητικές καθιστικές συμπεριφορές και κυρίως σε πολύ χρόνο μπροστά σε οθόνες. Στην Ελλάδα έρευνες επιστημονικών ομάδων, με επικεφαλής την αναπληρώτρια καθηγήτρια της Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του ΕΚΠΑ, Φωτεινή Βενετσάνου, που δημοσιεύθηκαν το 2019 και το 2020, σχημάτισαν την ίδια εικόνα: τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν είναι επαρκώς σωματικά δραστήρια και μάλιστα τα Σαββατοκύριακα που περνούν ελεύθερο χρόνο με τους γονείς τους η σωματική δραστηριότητα είναι χαμηλότερη σε σχέση με τις καθημερινές που πηγαίνουν σχολείο. Επίσης, τρία στα δέκα παιδιά περνούν πάνω από δύο ώρες την ημέρα μπροστά σε οθόνες. Μάλιστα, διαπιστώθηκε ότι ο χρόνος οθόνης καθορίζει τη σωματική δραστηριότητα. «Ψάξαμε αν καθορίζει τη σωματική δραστηριότητα το μορφωτικό ή το οικονομικό επίπεδο των γονιών και ο δείκτης μάζας σώματος των παιδιών. Τίποτα από αυτά δεν έδειχνε συνεπή σχέση, εκτός από τον χρόνο οθόνης που φαίνεται ότι καθορίζει τη σωματική δραστηριότητα. Δηλαδή φαίνεται ότι καθώς ο χρόνος οθόνης αυξάνεται, η σωματική δραστηριότητα μειώνεται, με αποτέλεσμα τα παιδιά να χάνουν την έμφυτη τάση τους να είναι κινητικά δραστήρια», εξηγεί η κ. Βενετσάνου μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Ωστόσο, η μείωση της σωματικής δραστηριότητας έχει επιπτώσεις στην ευρύτερη ανάπτυξη των παιδιών. «Ένας πολύ μεγάλος όγκος ερευνών καταδεικνύει τη σπουδαιότητα της φυσικής δραστηριότητας ιδιαίτερα γι' αυτή την ηλικία. Καθώς η κίνηση αποτελεί έκφραση και επίκεντρο της ζωής των παιδιών, μέσα από την κίνηση και το σώμα τους, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους, γι' αυτό η κίνηση συμβάλλει πάρα πολύ και στη γνωστική και στη συναισθηματική τους ανάπτυξη. Οπότε η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών. Ειδικά με τις οθόνες δέχονται πάρα πολλές πληροφορίες, τις οποίες σε πολύ μεγάλο βαθμό δεν μπορούν να επεξεργαστούν με αποτέλεσμα να έχουμε μπλοκάρισμα πολλών λειτουργιών τους», επισημαίνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΕΚΠΑ. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι συγκεντρωτική ανάλυση ερευνητών με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο του Γουόλονγκονγκ στην Αυστραλία διαπίστωσε ότι περίπου το 75% των παιδιών προσχολικής ηλικίας στην Ευρώπη δεν πληρούσαν τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ, με το ποσοστό να είναι πιθανό να είναι ακόμα υψηλότερο σε ορισμένες υποομάδες του πληθυσμού, όπως τα παιδιά με χρόνιες παθήσεις ή/και αναπηρία. Η έρευνα διεξήχθη πριν από την πανδημία του κορονοϊού, με τους ερευνητές να σημειώνουν ότι από τότε λίγα άλλαξαν και μάλιστα προς το χειρότερο, καθώς τα μέτρα περιορισμού μείωσαν περαιτέρω τη φυσική δραστηριότητα και αύξησαν τον χρόνο που περνούσαν τα παιδιά μπροστά στις οθόνες. Οι επίσημες πολιτικές για τα παιδιά Πέντε χρόνια μετά την έκδοση των 24ωρων οδηγιών του ΠΟΥ, μέλη της διεθνούς ερευνητικής ομάδας SUNRISE, μεταξύ των οποίων η κ. Βενετσάνου στην Ελλάδα, αξιολόγησαν την εφαρμογή των οδηγιών σε 13 χώρες της Ευρώπης: την Ελλάδα, την Αλβανία, την Αγγλία, το Βέλγιο, την Ισπανία, την Ολλανδία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρωσία, τη Σκοτία, τη Σουηδία, την Τουρκία και την Φινλανδία. Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «The Lancet». Συγκεκριμένα, οι ερευνητές εξέτασαν τρεις τομείς: κατά πόσο τα κράτη έχουν υιοθετήσει αυτές τις οδηγίες (ή έχουν δημιουργήσει δικές τους), εάν έχουν οργανώσει ένα σύστημα παρακολούθησης των συμπεριφορών σωματικής κίνησης των παιδιών και εάν εφαρμόζουν συγκεκριμένες πολιτικές σε αυτό το ζήτημα. Τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά. Στη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών που μελετήθηκαν δεν έχουν υιοθετηθεί οι οδηγίες του ΠΟΥ και δεν υπάρχουν εθνικές 24ωρες οδηγίες για τα παιδιά κάτω των πέντε ετών, με μοναδική εξαίρεση την Πορτογαλία και τη Φινλανδία και από το Βέλγιο μόνο στη Φλάνδρα. Επίσης, παρακολούθηση της τήρησης των 24ωρων οδηγιών γίνεται μόνο στη Φινλανδία και μόνο για τα παιδιά 4-6 ετών. Οι ερευνητές σημειώνουν, μάλιστα, ότι η έλλειψη επιτήρησης των συμπεριφορών κίνησης των παιδιών σημαίνει ότι αυτά τα προβλήματα στις συνήθειες των μικρών παιδιών είναι στην πραγματικότητα αόρατα και η έλλειψη ορατότητας οδηγεί σε αδράνεια της πολιτικής. Τέλος, σχεδιασμός και υλοποίηση πολιτικών για την τήρηση των 24ωρων οδηγιών δεν εντοπίστηκε σε καμία από τις 13 χώρες που συμμετείχαν. Στην Ελλάδα, μέσα από την έρευνα που έκανε η κ. Βενετσάνου και την επικοινωνία που είχε με αρμόδιους φορείς, διαπίστωσε, όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ότι «δεν έχουν υιοθετηθεί οι 24ωρες οδηγίες του ΠΟΥ, δεν υπάρχει κάποιο επίσημο πρόγραμμα που να παρακολουθεί ή να συμβουλεύει γονείς, εκπαιδευτικούς και παιδιάτρους να παρακολουθήσουν τις συμπεριφορές που υπογραμμίζει ο ΠΟΥ και δεν υπάρχει καμία εθνική πολιτική που να εφαρμόζεται επίσημα για να παροτρύνει γονείς, δασκάλους και όλο το πλέγμα γύρω από τα παιδιά να εφαρμόζουν τις κατευθυντήριες γραμμές για τη σωματική δραστηριότητα, τις καθιστικές συμπεριφορές και τον ύπνο των παιδιών μέχρι πέντε ετών». Πρόσφατα στην Ελλάδα ξεκίνησε η εφαρμογή της Εθνικής Δράσης για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας, ένα πρόγραμμα που υλοποιείται σε συνεργασία του υπουργείου Υγείας και της UNICEF. Η κ. Βενετσάνου επισημαίνει ότι το πρόγραμμα αυτό «είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά οι πολιτικές του κράτους θα πρέπει να είναι ευρύτερες, με επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και των γονιών και με υλοποίηση προγραμμάτων για την αλλαγή των χώρων και τη δημιουργία πάρκων, όπου θα μπορούν οι γονείς να πηγαίνουν τα παιδιά τους για να παίξουν». «Θα πρέπει το κράτος και οι φορείς να κάνουν στροφή στο τι είναι σημαντικό τελικά και να επενδύσουν στους αυριανούς πολίτες», προσθέτει η ίδια. Το ερευνητικό πρόγραμμα SUNRISE είναι ένα διεθνές ερευνητικό πρότζεκτ με τη συμμετοχή ερευνητών από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο και επικεφαλής το Πανεπιστήμιο του Γουόλονγκονγκ στην Αυστραλία. Στόχος του προγράμματος είναι η μείωση των επιπέδων της παιδικής παχυσαρκίας και η υγιής ανάπτυξη των παιδιών. Η ελληνική ερευνητική ομάδα του ΕΚΠΑ εντάχθηκε στο πρόγραμμα πριν από περίπου ένα χρόνο και αυτή την περίοδο υλοποιεί την πιλοτική φάση έρευνας σε 100 παιδιά που φοιτούν σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία στην Αθήνα και χωριά της Θράκης, με στόχο τη διερεύνηση της σωματικής δραστηριότητας, του χρόνου οθόνης και του χρόνου ύπνου των παιδιών. Μετά τη μελέτη θα ακολουθήσει και κύρια μελέτη με δείγμα περισσότερα από 500 παιδιά από όλη την Ελλάδα. Στόχος είναι να εντοπιστούν οι συνήθειες των παιδιών προσχολικής ηλικίας στην Ελλάδα σε σχέση με τις οδηγίες του ΠΟΥ για τη σωματική άσκηση, τις καθιστικές συμπεριφορές και τον χρόνο οθόνης, καθώς και τις ώρες ύπνου.

Η έκθεση στον καπνό στην ενήλικη ζωή είναι ένας καθιερωμένος παράγοντας κινδύνου για διαβήτη τύπου 2 και προηγούμενες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι τα άτομα που καπνίζουν έχουν 30-40% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 σε σχέση με τα άτομα που δεν καπνίζουν. Στην παρούσα προκαταρκτική μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα για σχεδόν 476.000 ενήλικες από τη βρετανική βάση δεδομένων Biobank, οι οποίοι δεν είχαν διαβήτη τύπου 2 όταν εγγράφηκαν, για να εκτιμήσουν τη συσχέτιση της έκθεσης στον καπνό πριν από τη γέννηση και της έναρξης του καπνίσματος κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία με την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2. Επίσης, διερεύνησαν κατά πόσο η τήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής ως ενήλικες, όπως η υγιεινή διατροφή, η άσκηση, ο επαρκής ύπνος, η διατήρηση φυσιολογικού βάρους και η αποφυγή του καπνίσματος, μπορεί να επηρέασαν την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 στα άτομα υψηλού κινδύνου. Όπως διαπιστώθηκε, η έκθεση στον καπνό πριν από τη γέννηση συσχετίστηκε με 22% αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με άτομα που δεν εκτέθηκαν ποτέ. Τα άτομα που ξεκίνησαν το κάπνισμα στην παιδική ηλικία είχαν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, σε σύγκριση με άτομα που δεν κάπνισαν ποτέ, όσοι ξεκίνησαν το κάπνισμα ως έφηβοι είχαν 57% υψηλότερο κίνδυνο, ενώ όσοι ξεκίνησαν το κάπνισμα ως ενήλικες 33% υψηλότερο κίνδυνο. Τον υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 είχαν οι συμμετέχοντες που είχαν γενετική προδιάθεση να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 και άρχισαν το κάπνισμα κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία. Ο κίνδυνος μειώθηκε στα άτομα που ακολουθούσαν έναν υγιεινό τρόπο ζωής στη μετέπειτα ζωή τους. Οι ερευνητές διευκρινίζουν ότι πρόκειται για μελέτη παρατήρησης, οπότε τα ευρήματα υποδεικνύουν μια συσχέτιση και δεν επιβεβαιώνουν άμεση αιτία και αποτέλεσμα. Επίσης, οι πληροφορίες σχετικά με την έκθεση στον καπνό δηλώθηκαν από τους συμμετέχοντες, επομένως τα δεδομένα ενδέχεται να περιλαμβάνουν πιθανά σφάλματα μνήμης.

Στόχος της νέας νομοθεσίας, σύμφωνα και με το δελτίο Τύπου που εξέδωσε το Ευρωκοινοβούλιο, είναι να προστατέψει τα θεμελιώδη δικαιώματα, τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου, αλλά και να ενισχύσει παράλληλα την καινοτομία και να αναδείξει την Ευρώπη ως πρωτοπόρο δύναμη στον τομέα αυτόν. Γι' αυτό τον σκοπό, ο Κανονισμός ορίζει διαφορετικές υποχρεώσεις για τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, ανάλογα με τους πιθανούς κινδύνους και τις επιπτώσεις που ενέχει η χρήση τους. «Ο Κανονισμός είναι αναμφίβολα το σημαντικότερο, πιο ολοκληρωμένο και πιο επιδραστικό ρυθμιστικό βήμα που έγινε σε διεθνές επίπεδο», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Λίλιαν Μήτρου, καθηγήτρια Δικαίου Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και Δικαίου της Πληροφορίας/Διαδικτύου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Για «ιστορικό βήμα προώθησης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δύο στόχων που δεν συμβαδίζουν εύκολα» κάνει λόγο ο Γιώργος Παγουλάτος, μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ και μέλος της Εθνικής Επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Από την πλευρά της, η Φερενίκη Παναγοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου, Δικαίου Προστασίας Δεδομένων και Βιοηθικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μέλος και εκείνη της Εθνικής Επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη, υπογραμμίζει ότι «ο Κανονισμός αποσκοπεί σε μια ρύθμιση που προωθεί την αγορά σεβόμενη ταυτόχρονα τα θεμελιώδη δικαιώματα και την ασφάλεια». Θετική είναι και η αποτίμηση τριών κορυφαίων ερευνητών της τεχνητής νοημοσύνης. «Η νομοθεσία αυτή είναι σημαντική και η Ευρώπη πρωτοπορεί», τονίζει ο Πέτρος Κουμουτσάκος, πρόεδρος του Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών του Χάρβαρντ, ενώ ο Γιώργος Παππάς, καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια κάνει λόγο για ένα «εξαιρετικό επίτευγμα, που θα προστατέψει τους Ευρωπαίους από τα νέα ρίσκα της τεχνητής νοημοσύνης». Ο Ιωάννης Πήτας, καθηγητής του Τμήματος Πληροφορικής του ΑΠΘ, πρόεδρος της Διεθνούς Ακαδημίας Διδακτορικών Σπουδών στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AIDA) και μέλος της Εθνικής Επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη, τονίζει ότι «η νομοθετική ρύθμιση της χρήσης συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης είναι επιτακτική ανάγκη και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοπόρησε στον τομέα αυτό». Τι προβλέπεται Μετά την ψήφισή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τους επόμενους μήνες, ο Κανονισμός θα γίνει νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η πλήρης εφαρμογή του αναμένεται σε 24-36 μήνες μετά την έναρξη ισχύος του. Ο Κανονισμός ορίζει διαφορετικές υποχρεώσεις για τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, ανάλογα με τους πιθανούς κινδύνους και τις επιπτώσεις που ενέχει η χρήση τους. Μεταξύ άλλων, οι νέοι κανόνες απαγορεύουν ορισμένες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης που απειλούν τα δικαιώματα των πολιτών, όπως είναι τα συστήματα βιομετρικής κατηγοριοποίησης που βασίζονται σε ευαίσθητα χαρακτηριστικά και η μη στοχοθετημένη συλλογή εικόνων προσώπων από το διαδίκτυο ή βίντεο από κάμερες κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης, με στόχο τη δημιουργία βάσεων δεδομένων για την αναγνώριση προσώπων. Θα απαγορεύονται, επίσης, η αναγνώριση συναισθημάτων στον χώρο εργασίας και τα σχολεία, η κοινωνική βαθμολόγηση, η προληπτική αστυνόμευση (όταν βασίζεται αποκλειστικά στη δημιουργία προφίλ ενός ατόμου ή στην αξιολόγηση των χαρακτηριστικών του) και η τεχνητή νοημοσύνη που χειραγωγεί την ανθρώπινη συμπεριφορά ή εκμεταλλεύεται τα τρωτά σημεία των ανθρώπων. Επιπλέον, θεσπίζονται σαφείς υποχρεώσεις για συστήματα τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου, λόγω της σημαντικής δυνητικής βλάβης που μπορεί να προκαλέσουν. Ο Κανονισμός θέτει ορισμένες εξαιρέσεις για τις Αρχές επιβολής του νόμου. Για παράδειγμα, απαγορεύει, κατ' αρχήν, τη χρήση βιομετρικών συστημάτων ταυτοποίησης προσώπου από τις Αρχές επιβολής του νόμου, ωστόσο, κατ' εξαίρεση, επιτρέπεται η χρήση αυτών των συστημάτων «σε εξαντλητικά απαριθμούμενες και στενά καθορισμένες περιστάσεις», όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επίκουρη καθηγήτρια του Παντείου, Φερενίκη Παναγοπούλου. «Ο Κανονισμός κατηγοριοποιεί τα συστήματα με βάση τον κίνδυνο, διαβαθμίζοντας το επίπεδο ρύθμισης σε συνάρτηση με το επίπεδο κινδύνου που ενέχουν τα διάφορα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Στόχος είναι να αποφύγει τόσο την υπορύθμιση (που αποτυγχάνει να προστατεύσει τα δικαιώματα και τις άλλες αξίες), όσο και την υπερρύθμιση (που περιστέλλει την καινοτομία και την αποτελεσματική λειτουργία της ενιαίας αγοράς)», εξηγεί. Ωστόσο, η κ. Παναγοπούλου θέτει τον προβληματισμό ότι «η προσέγγιση βάσει καταλόγου και όχι βάσει αρχών για τον καθορισμό τού κατά πόσον ένα σύστημα χαρακτηρίζεται ως υψηλού κινδύνου δεν είναι απροβλημάτιστη. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να απαριθμηθούν, εκ των προτέρων, οι εφαρμογές των συστημάτων που απειλούν με σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων. Κατά συνέπεια, τα συστήματα που αυτήν τη στιγμή χαρακτηρίζονται ως χαμηλού κινδύνου ενδεχομένως να μην υπόκεινται σε ρύθμιση που επαρκεί για την αποτροπή παραβιάσεων δικαιωμάτων. Το ελάττωμα αυτό ενισχύεται από τις ανησυχίες ότι οι διατάξεις του νόμου ενδέχεται να εκτοπίσουν πιο απαιτητικές προστασίες δικαιωμάτων που παρέχονται από άλλους νόμους της ΕΕ, και τις πιο απαιτητικές προστασίες δικαιωμάτων που έχουν θεσπιστεί σε εθνικό επίπεδο από τα κράτη μέλη». Η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Λίλιαν Μήτρου, διευκρινίζει από την πλευρά της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι ο Κανονισμός δεν θα εφαρμόζεται στα ερευνητικά προγράμματα για να μην σταματήσει η έρευνα. Την ίδια ώρα όμως, «όταν θέλεις να βγάλεις κάτι μετά στην αγορά, αυτό πρέπει να είναι σύμφωνο με τους κανόνες. Άρα, μπορεί στην έρευνα να μην είσαι υποχρεωμένος να το ακολουθήσεις, αλλά αυτό που θα προκύψει μετά ως αποτέλεσμα, για να εφαρμοστεί ως σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, θα πρέπει να είναι σύμφωνο με τον Κανονισμό». Σημαντικό στοιχείο του Κανονισμού είναι, όπως τονίζει η κ. Μήτρου, το μέτρο της εξωεδαφικής εφαρμογής. Δηλαδή θα εφαρμοστεί στους παρόχους, οι οποίοι θα διαθέτουν συστήματα με τεχνητή νοημοσύνη σε χώρα της ΕΕ, ανεξάρτητα από το αν είναι εγκατεστημένοι στην ΕΕ ή σε τρίτη χώρα, θα εφαρμοστεί σε χρήστες συστημάτων εντός της ΕΕ, ανεξάρτητα από το πού έχει παραχθεί το σύστημα, αλλά ακόμα και σε παρόχους ή χρήστες συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης που βρίσκονται σε τρίτη χώρα, όταν τα στοιχεία εξόδου που παράγει το σύστημα (τα αποτελέσματα της ανάλυσης δηλαδή) χρησιμοποιούνται στην ΕΕ. «Η τεχνητή νοημοσύνη βοηθά στον αυτοματισμό πολλών πραγμάτων και χρειάζεται. Παράλληλα, βασίζεται πολύ σε στατιστική και δεδομένα και ανθρώπινες προκαταλήψεις (όπως το είδος δεδομένων, οι αλγόριθμοι).Όμως, η κατάχρηση αυτού του αυτοματισμού μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα στην αντιμετώπιση προσωπικών θεμάτων και χρειάζεται ένα νομοθετικό πλαίσιο», εξηγεί ο Πέτρος Κουμουτσάκος, πρόεδρος του Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών του Χάρβαρντ, ο οποίος σήμερα ασχολείται σε βάθος με το συνδυασμό μαθηματικών και υπολογιστικών μεθόδων με την τεχνητή νοημοσύνη. Όπως προσθέτει χαρακτηριστικά ο κ. Κουμουτσάκος: «Νομίζω πως όσο προχωράμε, θα καταλαβαίνουμε περισσότερο την τεχνητή νοημοσύνη, τις δυνατότητες και τη χρήση της και νομίζω πως θα χρειαστούμε και άλλες νομοθετήσεις». Μάλιστα, ο Γιώργος Παππάς, καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, με εξειδίκευση μεταξύ άλλων στα ερευνητικά πεδία της ρομποτικής και της μηχανικής μάθησης για ασφαλή κυβερνοφυσικά συστήματα, αναφέρει από την πλευρά του ότι από τη συγκεκριμένη νομοθεσία «θα επηρεαστεί αντίστοιχη νομοθεσία και στην Αμερική». «Το AI Act είναι το πρώτο, σε παγκόσμιο επίπεδο, νομικό πλαίσιο ρύθμισης του πεδίου της Τεχνητής Νοημοσύνης, κατά τρόπο που να αξιοποιεί τις τεράστιες αναπτυξιακές δυνατότητές της, θεσπίζοντας όμως παράλληλα ένα αυστηρό πλαίσιο αντιμετώπισης των υψηλού ρίσκου εφαρμογών της και εγγυήσεων προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων, της δημόσιας σφαίρας και της δημοκρατίας», σχολιάζει από την πλευρά του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γιώργος Παγουλάτος, μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ και μέλος της Εθνικής Επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Στην επιτακτική ανάγκη που υπήρχε για νομοθετική ρύθμιση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης αναφέρεται και ο καθηγητής του Τμήματος Πληροφορικής του ΑΠΘ και πρόεδρος της Διεθνούς Ακαδημίας Διδακτορικών Σπουδών στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AIDA), Ιωάννης Πήτας, υπενθυμίζοντας «τις δυσλειτουργίες και τους κινδύνους που παρουσιάστηκαν διεθνώς από την έλλειψη επαρκούς ρύθμισης, για παράδειγμα των κοινωνικών μέσων». Επίσης, αναδεικνύει ένα από τα σημαντικά σημεία του Κανονισμού, την πρόβλεψη Αποθετηρίου Συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης, που είχε προταθεί εδώ και πολύ καιρό από την Ακαδημία AIDA. Οι προκλήσεις του Κανονισμού Ωστόσο, ο κ. Πήτας θέτει τον προβληματισμό εάν ο Κανονισμός «είναι ο σωστός τρόπος για την προστασία των πολιτών από αρνητικές συνέπειες της τεχνητής νοημοσύνης και για την προαγωγή μιας αξιόπιστης εκδοχής της τεχνητής νοημοσύνης χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξή της». Όπως επισημαίνει, «ο νόμος στηρίζεται στην έννοια του ρίσκου χρήσης ενός συστήματος τεχνητής νοημοσύνης. Όμως το ρίσκο δεν μπορεί να οριστεί με αντικειμενικό και μετρήσιμο τρόπο, πόσο μάλλον όταν δεν υπάρχουν δεδομένα. Ακόμα χειρότερα, ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την παραγωγή ψεύτικων εικόνων για πολιτική παραπληροφόρηση και για την παραγωγή έργων ψηφιακής τέχνης. Επομένως, κάθε κατηγοριοποίηση ενός συστήματος σε υψηλό ρίσκο μπορεί να αμφισβητηθεί στα δικαστήρια. Τυχόν αδρανοποίηση του Κανονισμού για τέτοιους λόγους θα είναι καταστροφική». Η Λίλιαν Μήτρου εστιάζει τον κύριο προβληματισμό της στο κατά πόσο η συγκεκριμένη ρύθμιση «και κάθε ρύθμιση τεχνολογίας αυτή τη στιγμή μπορεί να συμβαδίσει με την εξέλιξη. Αν αυτές οι ρυθμίσεις που έχουν στο μυαλό τους αυτή τη φάση της τεχνολογικής εξέλιξης είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν και τη μελλοντική εξέλιξη. Υπάρχουν πρόνοιες στον κανονισμό που λένε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να εμπλουτίσει τους κανόνες, αλλά το βασικό μοντέλο έχει σχεδιαστεί για την τεχνολογική εξέλιξη που έχουμε τώρα». Επιπλέον, η κ. Μήτρου τονίζει ότι πρόκληση θα αποτελέσει η εφαρμογή του Κανονισμού από την κάθε χώρα της ΕΕ, καθώς οι χώρες θα ορίσουν μόνες τους τις Αρχές που θα αναλάβουν την εφαρμογή. «Κάποιες χώρες θα ορίσουν τις Αρχές Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, κάποιες άλλες μπορεί να κάνουν άλλες ανεξάρτητες Αρχές, κάποιες άλλη τρίτη επιλογή. Το πώς κάθε Αρχή θα εφαρμόσει τη νομοθεσία θα είναι διαφορετικό, οπότε δεν θα είναι χωρίς πρόβλημα η εφαρμογή», εξηγεί. Θα μπορέσει όμως τελικά η Ευρωπαϊκή Ένωση να ακολουθήσει την τεχνολογική ανάπτυξη των ΗΠΑ ή της Κίνας; Αυτός είναι ένας από τους κύριους προβληματισμούς που συνοδεύουν την ψήφιση του AI Act. «Το μεγάλο δίλημμα είναι κατά πόσο αυτή η νομοθεσία θα μειώσει την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καινοτομεί σε σχέση με τις ΗΠΑ ή με την Κίνα. Η επόμενη δεκαετία θα δείξει», απαντά ο Γιώργος Παππάς από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια. Ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, Γιώργος Παγουλάτος, παρατηρεί ότι ο Κανονισμός «υπηρετεί τη φιλοδοξία της Ευρώπης να αναδείξει διεθνώς ισχυρές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, προκειμένου να ανταγωνιστεί τις ως τώρα υπερέχουσες εταιρίες των ΗΠΑ και της Κίνας. Διεθνής ανταγωνιστικότητα και προστασία των δικαιωμάτων δεν είναι στόχοι που εύκολα συμβαδίζουν, αλλά η AI Act συνιστά ιστορικό βήμα προώθησης και των δύο αυτών επιδιώξεων». «Τυχόν υπερρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην τεχνολογική ανάπτυξη της Ευρώπης, που ήδη υστερεί στον τομέα αυτόν. Η τιμωρητική λογική δεν είναι πάντα αποτελεσματική, ούτε πάντα χρήσιμη», απαντά ο καθηγητής του ΑΠΘ, Ιωάννης Πήτας και περιγράφει ότι «ήδη στα πανεπιστήμια έχουμε προβλήματα συλλογής δεδομένων έρευνας και ανάπτυξης τεχνητής νοημοσύνης, λόγω της υπερρύθμισης (κανονισμός GDPR)». Ο κ. Πήτας θέτει την πρόταση η Ευρωπαϊκή Ένωση να υιοθετήσει μια πολιτική ανταμοιβής της υγιούς έρευνας και ανάπτυξης τεχνητής νοημοσύνης. «Μπορεί για παράδειγμα να υιοθετήσει ένα νομικό πλαίσιο διαφανούς χρήσης των προσωπικών ή εταιρικών δεδομένων για ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης με οικονομική ανταμοιβή των κατόχων τους (δηλαδή των πολιτών, σε εθελοντική βάση) από όσες εταιρίες ωφελούνται από τη χρήση των δεδομένων αυτών. Κάτι τέτοιο και την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα ωφελήσει και θα δημιουργήσει μια νέα παγκόσμια αγορά δεδομένων». «Είναι μια συνταγματική επιλογή στο τι χώρα θέλεις να ζεις», επισημαίνει από την πλευρά της η κ. Μήτρου. «Βεβαίως και έχει κόστος. Θέλει μια άσκηση, και ερευνητική και επιχειρηματική και θέλει όντως και μια επένδυση. Δεν είναι απλό, αλλά γίνεται. Μπορείς να συνδυάσεις την καινοτομία με τα θεμελιώδη δικαιώματα». Επίσης, προσθέτει ότι «η ευρωπαϊκή αγορά είναι πολύ σημαντική, τα συστήματα δεν παράγονται μόνο για την Κίνα, τον Καναδά ή τις ΗΠΑ, αλλά και για τους καταναλωτές στην Ευρώπη, και εκεί εστιάζεται και η λογική της ΕΕ».

Υπολογίζεται ότι οι νευρολογικές παθήσεις ήταν υπεύθυνες για 443 εκατομμύρια χρόνια υγιούς ζωής που χάθηκαν λόγω ασθένειας, αναπηρίας και πρόωρου θανάτου το 2021, γεγονός που τις καθιστά τον κορυφαίο παράγοντα που συμβάλλει στην παγκόσμια επιβάρυνση από ασθένειες, μπροστά και από τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Μάλιστα, ο αριθμός έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 30 χρόνια λόγω και της αύξησης της γήρανσης του παγκόσμιου πληθυσμού, καθώς και της αυξημένης έκθεσης σε περιβαλλοντικούς και μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου, καθώς και παράγοντες κινδύνου από τον τρόπο ζωής. Οι κυριότεροι παράγοντες απώλειας της νευρολογικής υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο ήταν το εγκεφαλικό επεισόδιο, η νεογνική εγκεφαλοπάθεια, η ημικρανία, η νόσος Αλτσχάιμερ και άλλοι τύποι άνοιας, η διαβητική νευροπάθεια, η μηνιγγίτιδα, η επιληψία, οι νευρολογικές επιπλοκές από πρόωρο τοκετό, η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού και οι καρκίνοι του νευρικού συστήματος. Οι νευρολογικές συνέπειες του Covid-19 κατέλαβαν την 20η θέση αντιπροσωπεύοντας 2,48 εκατομμύρια χρόνια υγιούς ζωής που χάθηκαν το 2021. Οι πιο διαδεδομένες νευρολογικές διαταραχές το 2021 ήταν οι πονοκέφαλοι τύπου τάσης (περίπου 2 δισεκατομμύρια περιπτώσεις) και οι ημικρανίες (περίπου 1,1 δισεκατομμύρια περιπτώσεις). Η διαβητική νευροπάθεια είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη από όλες τις νευρολογικές παθήσεις, καθώς ο αριθμός των ατόμων με τη συγκεκριμένη ασθένεια έχει υπερτριπλασιαστεί σε παγκόσμιο επίπεδο από το 1990 ως το 2021. Συνολικά, οι νευροαναπτυξιακές και παιδιατρικές παθήσεις εκτιμάται ότι ευθύνονται για σχεδόν το ένα πέμπτο της συνολικής νευρολογικής επιβάρυνσης παγκοσμίως, που ισοδυναμεί με 80 εκατομμύρια χαμένα χρόνια υγιούς ζωής το 2021. Οι συγγραφείς υπογραμμίζουν ότι σύμφωνα με στοιχεία του 2017, μόνο το ένα τέταρτο των χωρών παγκοσμίως διέθετε ξεχωριστό προϋπολογισμό για τις νευρολογικές παθήσεις και μόνο οι μισές περίπου είχαν κλινικές κατευθυντήριες γραμμές. Επιπλέον, το ιατρικό προσωπικό που φροντίζει τα άτομα με νευρολογικές παθήσεις είναι άνισα κατανεμημένο σε όλο τον κόσμο, με τις χώρες υψηλού εισοδήματος να έχουν 70 φορές περισσότερους επαγγελματίες νευρολόγους ανά 100.000 άτομα από ό,τι οι χώρες με χαμηλό εισόδημα. Σημειώνεται ότι οι περιοχές με την υψηλότερη επιβάρυνση του νευρικού συστήματος το 2021 ήταν η κεντρική και δυτική υποσαχάρια Αφρική, ενώ τη χαμηλότερη επιβάρυνση είχαν η Ασία-Ειρηνικός και η Αυστραλασία. Τέλος, η ανάλυση υποδεικνύει ότι η τροποποίηση 18 παραγόντων κινδύνου κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, με σημαντικότερο την υψηλή συστολική αρτηριακή πίεση, θα μπορούσε να αποτρέψει το 84% των ετών που χάνονται λόγω της νόσου παγκοσμίως. Επίσης, ο έλεγχος της έκθεσης σε μόλυβδο θα μπορούσε να μειώσει την επιβάρυνση της νοητικής αναπηρίας κατά 63%, ενώ η μείωση της υψηλής γλυκόζης πλάσματος νηστείας σε φυσιολογικά επίπεδα θα μπορούσε να μειώσει την επιβάρυνση της άνοιας κατά περίπου 15%.

«Το σκάφος χάθηκε» ανέφερε ο σχολιαστής κατά την απευθείας μετάδοση της πτήσης. «Επομένως, δεν θα έχουμε προσθαλάσσωση σήμερα», πρόσθεσε. Με βάση το αρχικό πλάνο, ο πύραυλος θα έπρεπε να ολοκληρώσει την πτήση του πέφτοντας στον Ινδικό Ωκεανό. Ο Starship, που είναι σχεδιασμένος για να μεταφέρει αστροναύτες στη Σελήνη και πέραν αυτής, ολοκλήρωσε σχεδόν την τρίτη δοκιμαστική πτήση του, φτάνοντας μακρύτερα από οποιαδήποτε προηγούμενη δοκιμή.

Η ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ανέλυσε πάνω από 290.000 αρχεία απολιθωμάτων θαλάσσιων ασπόνδυλων (όπως αχινοί, σαλιγκάρια και οστρακοειδή) κατά τα τελευταία 485 εκατομμύρια χρόνια. Όπως διαπίστωσαν, τα είδη που εκτέθηκαν σε μεγαλύτερη κλιματική αλλαγή είχαν περισσότερες πιθανότητες να εξαφανιστούν. Ειδικότερα, τα είδη που αντιμετώπισαν μεταβολές της θερμοκρασίας κατά 7 βαθμούς Κελσίου ή περισσότερο σε όλα τα γεωλογικά στάδια ήταν σημαντικά πιο ευάλωτα στην εξαφάνιση. Επίσης, τα είδη που έζησαν σε ακραίες κλιματικές συνθήκες (πχ στις πολικές περιοχές) ήταν δυσανάλογα ευάλωτα στην εξαφάνιση, όπως επίσης και τα ζώα που μπορούσαν να ζήσουν μόνο σε ένα στενό εύρος θερμοκρασιών. Ωστόσο, ο ισχυρότερος παράγοντας πρόβλεψης του κινδύνου εξαφάνισης ήταν το μέγεθος του γεωγραφικού εύρους. Τα είδη που ζούσαν σε μεγαλύτερο γεωγραφικό εύρος είχαν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να εξαφανιστούν. Επιπλέον, το μέγεθος του σώματος ήταν σημαντικό, με τα μικρότερα σε μέγεθος είδη να έχουν περισσότερες πιθανότητες να εξαφανιστούν. Όλα τα χαρακτηριστικά που μελετήθηκαν είχαν σωρευτικό αντίκτυπο στον κίνδυνο εξαφάνισης. Για παράδειγμα, τα είδη με μικρό γεωγραφικό και θερμικό εύρος ήταν ακόμα πιο επιρρεπή στην εξαφάνιση από τα είδη που είχαν μόνο ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά.

Οι ερευνητές εξέτασαν τον εγκεφαλικό ιστό 224 ατόμων που συμφώνησαν να δωρίσουν τον εγκέφαλό τους κατά τον θάνατό τους για να προωθήσουν την έρευνα σχετικά με την άνοια. Οι άνθρωποι πέθαναν κατά μέσο όρο στα 76 έτη. Στη συνέχεια, οι ερευνητές εξέτασαν την έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση με βάση τη διεύθυνση κατοικίας τους στην περιοχή της Ατλάντας κατά τη στιγμή του θανάτου. Εξέτασαν τα μικροσωματίδια PM 2.5, που αποτελούνται από ρυπογόνα σωματίδια διαμέτρου μικρότερης των 2,5 μικρομέτρων που αιωρούνται στον αέρα και τα οποία είναι σημαντική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε αστικές περιοχές, όπως η περιοχή του μετρό της Ατλάντας, όπου ζούσαν οι περισσότεροι δωρητές. Το μέσο επίπεδο έκθεσης κατά το έτος πριν από το θάνατο ήταν 1,32 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (μg/m3) και 1,35 μg/m3 κατά τα τρία έτη πριν από τον θάνατο. Στη συνέχεια οι ερευνητές συνέκριναν την έκθεση στη ρύπανση με μετρήσεις των σημείων της νόσου Αλτσχάιμερ στον εγκέφαλο, τις πλάκες αμυλοειδούς και τις δεσμίδες πρωτεϊνών tau. Διαπίστωσαν ότι τα άτομα με υψηλότερη έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση ένα και τρία χρόνια πριν από τον θάνατό τους είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν υψηλότερα επίπεδα πλακών αμυλοειδούς στον εγκέφαλό τους. Τα άτομα με έκθεση σε μικροσωματίδια κατά 1 μg/m3 υψηλότερη ένα χρόνο πριν από τον θάνατό τους είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να έχουν υψηλότερα επίπεδα πλακών, ενώ τα άτομα με υψηλότερη έκθεση κατά τα τρία έτη πριν από τον θάνατό τους είχαν 87% περισσότερες πιθανότητες να έχουν υψηλότερα επίπεδα πλακών. Επιπλέον, διαπίστωσαν ότι η ισχυρότερη σχέση μεταξύ της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της νόσου Αλτσχάιμερ ήταν μεταξύ εκείνων των ασθενών που δεν είχαν την γονιδιακή παραλλαγή που σχετίζεται με τη νόσο (APOE e4). Όπως διευκρινίζουν, ωστόσο, οι ερευνητές, η μελέτη δεν αποδεικνύει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί περισσότερες πλάκες αμυλοειδούς στον εγκέφαλο, δείχνει μόνο μια συσχέτιση. Επιπροσθέτως, σημειώνουν ότι ένας περιορισμός της μελέτης είναι ότι είχαν στη διάθεσή τους μόνο τη διεύθυνση κατοικίας των ανθρώπων κατά τη στιγμή του θανάτου τους, οπότε είναι πιθανό η έκθεση στη ρύπανση να έχει ταξινομηθεί λανθασμένα.

Τα κβάζαρ είναι οι φωτεινοί πυρήνες των μακρινών γαλαξιών και τροφοδοτούνται από υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες. Οι μαύρες τρύπες που τροφοδοτούν τα κβάζαρ συλλέγουν ύλη από το περιβάλλον τους σε μια διαδικασία τόσο ενεργητική που εκπέμπει τεράστιες ποσότητες φωτός. Σε αυτό το κβάζαρ με την ονομασία J0529-4351 η μαύρη τρύπα έχει μάζα 17 δισεκατομμυρίων Ήλιων και η μάζα της αυξάνεται σε ισοδύναμο ενός Ήλιου την ημέρα αποτελώντας την ταχύτερα αναπτυσσόμενη μαύρη τρύπα μέχρι σήμερα! Βρίσκεται τόσο μακριά από τη Γη που το φως του χρειάστηκε πάνω από δώδεκα δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει σε εμάς. Το J0529-4351 εκπέμπει τόση ενέργεια που είναι πάνω από 500 τρισεκατομμύρια φορές πιο φωτεινό από τον Ήλιο. Αξιοσημείωτο είναι ότι αν και βρισκόταν σε... κοινή θέα, παρέμενε άγνωστο μέχρι σήμερα και αυτό γιατί η εύρεση κβάζαρ απαιτεί ακριβή παρατηρησιακά δεδομένα από μεγάλες περιοχές του ουρανού. Τα σύνολα δεδομένων που προκύπτουν είναι τόσο μεγάλα, που οι ερευνητές χρησιμοποιούν συχνά μοντέλα μηχανικής μάθησης για να τα αναλύσουν και να ξεχωρίσουν τα κβάζαρ από άλλα ουράνια αντικείμενα. Ωστόσο, τα μοντέλα αυτά εκπαιδεύονται σε υπάρχοντα δεδομένα, γεγονός που περιορίζει τους πιθανούς υποψήφιους σε αντικείμενα παρόμοια με τα ήδη γνωστά, με αποτέλεσμα εάν ένα νέο κβάζαρ είναι πιο φωτεινό από οποιοδήποτε άλλο που έχει παρατηρηθεί προηγουμένως, το πρόγραμμα μπορεί να το απορρίψει και να το ταξινομήσει ως άστρο. Οι ερευνητές αναγνώρισαν το J0529-4351 ως ένα μακρινό κβάζαρ πέρυσι χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις με το τηλεσκόπιο 2,3 μέτρων του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας, αλλά η ανακάλυψη ότι πρόκειται για το πιο φωτεινό κβάζαρ που έχει παρατηρηθεί ποτέ απαιτούσε ένα μεγαλύτερο τηλεσκόπιο και μετρήσεις από ένα πιο ακριβές όργανο. Ο φασματογράφος X-shooter στο VLT του ESO παρείχε τα κρίσιμα δεδομένα. Περισσότερα δεδομένα για την ταχύτερα αναπτυσσόμενη μαύρη τρύπα που έχει παρατηρηθεί ποτέ θα δώσει η αναβάθμιση GRAVITY+ στο συμβολόμετρο του VLT, που έχει σχεδιαστεί για την ακριβή μέτρηση της μάζας των μαύρων τρυπών. Επιπλέον, το Εξαιρετικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο (ELT) του ESO, που κατασκευάζεται και εκείνο στην έρημο Ατακάμα της Χιλής θα καταστήσει τον εντοπισμό και τον χαρακτηρισμό τέτοιων ασύλληπτων αντικειμένων ακόμα πιο εφικτό.

Τα ευρήματα που βασίζονται σε δεδομένα από 20 πολικές αρκούδες, παρέχουν νέες πληροφορίες για το πώς τα συγκεκριμένα ζώα μπορεί να δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τα μεγαλύτερα διαστήματα χωρίς πάγο λόγω της κλιματικής αλλαγής, οπότε αναγκάζονται να αναζητήσουν τροφή στην ξηρά. Η Αρκτική βιώνει ταχεία μείωση των θαλάσσιων πάγων με τη συνεχιζόμενη κλιματική αλλαγή. Στα τέλη της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού, οι πολικές αρκούδες χρησιμοποιούν τον θαλάσσιο πάγο ως πλατφόρμα για να κυνηγούν κυρίως φώκιες όταν γεννούν και απογαλακτίζουν τα μικρά τους. Κατά τη διάρκεια περιόδων χωρίς πάγο, οι αρκούδες πιστεύεται ότι ελαχιστοποιούν τη δραστηριότητά τους για να εξοικονομήσουν ενέργεια και, είτε τρέφονται γρήγορα, είτε καταναλώνουν χερσαία βλάστηση. Στον δυτικό κόλπο Hudson Bay, στη Μανιτόμπα του Καναδά, η περίοδος χωρίς πάγο αυξήθηκε κατά τρεις εβδομάδες από το 1979 ως το 2015, κρατώντας τις αρκούδες στην ξηρά για περίπου 130 μέρες κατά την τελευταία δεκαετία. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν συσκευές εντοπισμού GPS για να παρακολουθήσουν 20 πολικές αρκούδες κατά τη διάρκεια της περιόδου χωρίς θαλάσσιο πάγο στην Αρκτική (Αύγουστο- Σεπτέμβριο) μεταξύ 2019-2022 στον δυτικό κόλπο Hudson. Παρακολούθησαν την ημερήσια ενεργειακή τους δαπάνη, τις αλλαγές στη σωματική μάζα, τη διατροφή, τη συμπεριφορά και την κίνηση. Διαπίστωσαν ότι οι πολικές αρκούδες επέλεξαν διαφορετικές στρατηγικές για να μειώσουν την απώλεια ενέργειας, όπως τη μείωση των μετακινήσεων, τη νηστεία και την κατανάλωση μούρων και πουλιών. Ωστόσο, οι 19 από τις 20 αρκούδες έχασαν γρήγορα βάρος, κατά μέσο όρο περίπου ένα κιλό την ημέρα. Καθώς ο θαλάσσιος πάγος συνεχίζει να υποχωρεί, η κατανόηση αυτών των προσαρμοστικών συμπεριφορών, επισημαίνουν οι συγγραφείς, είναι κρίσιμη για τις προσπάθειες υποστήριξης των πολικών αρκούδων, σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο οικοσύστημα. Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση: https://www.nature.com/articles/s41467-023-44682-1

Η σχετική μελέτη, με επικεφαλής ερευνητές του University College London, εντόπισε σωματίδια άνθρακα που εκπέμπονται από την καύση ορυκτών καυσίμων ενσωματωμένα στα κοράλλια του κόλπου Illa Grossa, στα ανοικτά των νήσων Κολομπρέτες, στην Ισπανία. Τα κοράλλια είναι ένα συχνά χρησιμοποιούμενο φυσικό αρχείο για μελέτες παλαιοκλίματος, λόγω των μετρήσιμων ρυθμών ανάπτυξής τους. Παρόμοια με τους δακτυλίους των δέντρων, η μακρά διάρκεια ζωής τους και η αργή και τακτική ανάπτυξή τους μπορούν να παρέχουν στους επιστήμονες ετήσια, μηνιαία ή ακόμα και εβδομαδιαία περιβαλλοντικά δεδομένα που πηγαίνουν χρόνια πίσω. Μέχρι τώρα έχουν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό για τη μέτρηση κλιματικών συνθηκών του παρελθόντος, αλλά τώρα είναι η πρώτη φορά που σωματίδια ρύπων (εκτός από μικροπλαστικά) έχουν ανακτηθεί από κοράλλια. Οι ερευνητές συνέλεξαν δείγματα κοραλλιών από διάφορες τοποθεσίες στις ακτές του Καστεγιόν της Ισπανίας. Τα κοράλλια βρίσκονταν σχεδόν 60 χιλιόμετρα μακριά από την ακτή και εντός προστατευόμενου θαλάσσιου καταφυγίου, ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα μόλυνσης. Το συγκεκριμένο είδος κοραλλιού, Cladocora caespitosa, είναι το μοναδικό μεσογειακό κοράλλι με την ικανότητα να σχηματίζει μεγάλους ύφαλους και αναπτύσσεται κατά μέσο όρο περίπου 0,3 εκατοστά ετησίως. Μελετώντας τα κοράλλια στο εργαστήριο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι παρουσίασαν σημαντική αύξηση της μόλυνσης από σφαιροειδή ανθρακούχα σωματίδια (SCP), δηλαδή υπολείμματα ορυκτών καυσίμων, μεταξύ του 1969 και του 1992, περίοδος κατά την οποία υπήρξε έντονη εκβιομηχάνιση. «Η ανακάλυψη αυτών των ρύπων ενσωματωμένων στους σκελετούς των κοραλλιών εκτείνεται σε δεκαετίες και δίνει μια σαφή εικόνα για το πόσο εκτεταμένη είναι η ανθρώπινη επιρροή στο περιβάλλον. Είναι η πρώτη φορά που καταφέρνουμε να δούμε αυτού του είδους τους ρύπους στα κοράλλια και η εμφάνισή τους σε αυτές τις αποθέσεις είναι παράλληλη με τον ιστορικό ρυθμό καύσης ορυκτών καυσίμων στην περιοχή», επισημαίνει η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Λούσι Ρόμπερτς από το UCL. Η μελέτη έγινε σε συνεργασία με το ισπανικό ινστιτούτο Instituto de Acuicultura Torre de la Sal και το Πανεπιστήμιο του Λέστερ και δημοσιεύεται στο περιοδικό «Science of the Total Environment».