Το ανεκτίμητο βιολί του Παγκανίνι σκαναρίστηκε από επιταχυντή σωματιδίων για να αποκαλύψει τα "μυστικά" του
«Ένα όνειρο» ή «φανταστική εμπειρία», σύμφωνα με τους πρωταγωνιστές που ελπίζουν να διαπιστώσουν την κατάσταση του οργάνου αλλά και να κατανοήσουν τι είναι αυτό που κάνει ένα βιολί «εξαιρετικό», κυρίως αναλύοντας τη δομή του ξύλου του.
Το «κανόνι», όπως ονομάστηκε λόγω της δύναμης της «φωνής» του, ανήκε επί σχεδόν 40 χρόνια στον μαέστρο που το κληροδότησε στη γενέτειρά του, τη Γένοβα. Το είχε κατασκευάσει το 1743 ο περίφημος τεχνίτης εγχόρδων της Κρεμόνας, Τζουζέπε Μπαρτολομέο Γκουαρνέρι ντελ Τζεζού. Σήμερα θεωρείται ανεκτίμητο και αποτελεί το σημαντικότερο έκθεμα του μουσείου της Γένοβας, απ’ όπου βγαίνει σπανίως και πάντα υπό αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Μεταξύ των ελάχιστων τυχερών που επιτρέπεται να το αγγίξουν και να παίξουν με αυτό είναι οι νικητές του διεθνούς διαγωνισμού βιολιού Παγκανίνι που διεξάγεται κάθε δύο χρόνια στη Γένοβα.
Αυτή τη φορά ωστόσο το βιολί έφτασε μέχρι τη Γκρενόμπλ για να υποβληθεί σε «μη καταστροφική ανάλυση» στο ευρωπαϊκό Synchrotron (ESRF), έναν επιταχυντή σωματιδίων τέταρτης γενιάς. Η τεχνική αυτή, που αποκαλείται μικροτομογραφία με ακτίνες Χ, είχε δοκιμαστεί προηγουμένως σε δύο άλλα βιολιά, για λόγους ασφαλείας. Παρέχει τη δυνατότητα να ανακατασκευάζει μια τρισδιάστατη εικόνα του βιολιού μέχρι και στο μοριακό επίπεδο του ξύλου. Οι αναλυτές μπορούν να ζουμάρουν τοπικά σε οποιοδήποτε σημείο, οσοδήποτε μικρό και αν είναι, εξήγησαν οι ειδικοί που ανέλαβαν το έργο.
Για τη μελέτη αυτή, που διεξάγεται κατόπιν αιτήματος της διεύθυνσης του διαγωνισμού Παγκανίνι, το όργανο τοποθετήθηκε μέσα σε έναν γυάλινο σωλήνα τοποθετημένο πάνω σε μια μηχανή, η οποία με τη σειρά της ήταν και αυτή κλεισμένη σε ένα γυάλινο πλαίσιο, ώστε οι συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας να είναι οι ιδανικές. Αυτή ήταν και η μεγαλύτερη ανησυχία της ομάδας των επιστημόνων.
Η ανάλυση συνίστατο σε «ένα πλήρες σκανάρισμα στα 30 μικρόμετρα, ώστε να δημιουργηθεί ένας χάρτης πιθανών ελαττωμάτων και τελικά βρήκαν ελάχιστα» ανέφερε ο Πολ Ταφορό, ο επιστήμονας που είναι υπεύθυνος για τη «γραμμή φωτός ΒΜ18», τη μεγάλη αίθουσα των μηχανών όπου έγινε το πείραμα. Χρησιμοποιήθηκε μια πολύ χαμηλή δόση ακτίνων Χ, ώστε να μην διατρέξει κανέναν κίνδυνο το βιολί, διαβεβαίωσε ο παλαιοντολόγος, από τα χέρια του οποίου πέρασαν τα τελευταία χρόνια πολλά άλλα πολύτιμα αντικείμενα, όπως το κρανίο του Τομούαι, του παλαιότερου γνωστού ανθρωπίδη, αλλά κα σπάνια απολιθώματα του φτερωτού δεινόσαυρου αρχαιοπτέρυγα.
«Ο πρώτος στόχος είναι η συντήρηση. Αν ποτέ χρειαστεί κάποια επιδιόρθωση, θα έχουμε όλες τις λεπτομέρειες» για την επισκευή του βιολιού, εξήγησε ο Ταφορό, που είναι και ερασιτέχνης βιολιστής. Όπως είπε, το να εργαστεί με αυτό το βιολί «ήταν σαν όνειρο». Ο δεύτερος στόχος είναι να καταλάβουν καλύτερα οι επιστήμονες για ποιον λόγο το συγκεκριμένο βιολί έχει τέτοια ποιότητα ήχου.
Θα χρειαστούν μήνες μέχρι να αναλυθούν πλήρως τα αποτελέσματα της σάρωσης. Όποια και αν είναι, ο Αλμπέρτο Τζορντάνο, συντηρητής του πολύτιμου οργάνου στη Γένοβα, υπενθύμισε ότι είναι σημαντικό να το χειρίζονται με μεγάλη προσοχή ώστε να περάσει αναλλοίωτο στις επόμενες γενιές. «Εγώ γερνάω αλλά αυτό παραμένει ίδιο» αστειεύτηκε. «Είναι σαν το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι, παραμένει φρέσκο σαν τριαντάφυλλο».
