«Ελευσίνα mon amour», η μεγάλη έκθεση της 2023 Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας
Αποτελεί το κεντρικό διεθνές εικαστικό γεγονός της διοργάνωσης κι ο τίτλος της παραλλάσει εκείνον της εμβληματικής ταινίας «Hiroshima Mon Amour»( 1959) του Αλέν Ρενέ ακολουθώντας όχι τα δαιδαλώδη μονοπάτια της κληρονομιάς του πολέμου, όπως στην ταινία, αλλά το τραύμα της εκτόπισης, της μεταβιομηχανικής κατάστασης, της περιβαλλοντικής καταστροφής, τα ναυάγια, τις διαφορετικές εθνότητες εργαζομένων, τη σκιά και το φαντασιακό της αρχαίας ιερής πόλης. Όλο αυτό το κράμα μνήμης που καθορίζει τη σύγχρονη Ελευσίνα.
Η φιλόδοξη ομαδική έκθεση των 16 καλλιτεχνών, από τους οποίους οι εννέα είναι Έλληνες, εξερευνά με προεκτάσεις κοινωνικοπολιτικές την Ελευσίνα όπως και την ευρύτερη περιοχή του Θριάσιου Πεδίου. Στον πυρήνα της προσπαθεί να αποκαλύψει «την ομορφιά στο πιο σκληρό τοπίο και τον πολιτικό αγώνα στη φαινομενικά πιο γαλήνια θέα", όπως αναφέρει η συγγραφέας, περιβαλλοντολόγος, ακτιβίστρια Ρεμπέκα Σόλνιτ στο βιβλίο της «Storming the Gates of Paradise: Landscapes for Politics», από το οποίο επίσης εμπνέεται η έκθεση.
Τα περισσότερα έργα δημιουργήθηκαν ειδικά για την έκθεση και παρουσιάζονται στο Παλαιό Ελαιουργείο ενώ, στο X-Bowling Art Center ατομικά η φωτογραφική εγκατάσταση της Aglaia Konrad, με αθέατες πλευρές του χώρου και του τρόπου συνύπαρξης («Obstakles»).
Η «Ελευσίνα mon amour» είναι κατά κάποιο τρόπο «το συμβολικό πορτρέτο της Ελευσίνας, μιας κοινωνίας σε μετάβαση. Την έκθεση διατρέχει το ναυάγιο και ο προβληματισμός για το πώς μπορούν να συγκροτηθούν κοινότητες μετά από ένα βιομηχανικό τραύμα» σύμφωνα με την Κατερίνα Γρέγου. Η διεθύντρια τού ΕΜΣΤ επιμελείται την έκθεση και δηλώνει πως η Ελευσίνα «είναι περίπτωση μελέτης για κοινωνίες που αναζητούν νέα ταυτότητα». Με την διαφορά όμως ότι αντίθετα από βιομηχανικές πόλεις της Ευρώπης που χαρακτηρίζονται από μεγάλη αποξένωση, «η Ελευσίνα διαθέτει μια γλύκα» προσθέτει με αγάπη για την πόλη η Κατερίνα Γρέγου.
Το νήμα της εκθεσιακής αφήγησης ξεδιπλώνεται στις τρεις αποθήκες του Παλαιού Ελαιουργείου, που αποκατεστημένες πλέον, αποδίδονται στο κοινό. Χωρίζεται σε ενότητες με την πρώτη να αναφέρεται στον θαλάσσιο χώρο, γύρω από τον οποίο εκτυλίσσονται σημαντικά γεωπολιτικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Ενδεικτικά, οι «Γκρίζες ζώνες» του Βαγγέλη Βλάχου, το έργο της Μαρίνας Γιώτη «Αντηχώντας τον Κόσμο της Σιωπής» χαρτογραφώντας με σόναρ τον βυθό της Ελευσίνας και των ναυαγίων της σε παράξενες συνθήκες, το φουτουριστικό έργο του κινηματογραφιστή Mahdi Fleifel , ο οποίος προσπαθεί να φανταστεί το μέλλον όπου οι άνθρωποι θα είναι απόντες, εξαφανισμένοι λόγω των καταστροφικών συνηθειών τους. Το εικαστικό ημερολόγιο του Maarten Vanden Eynde αναφέρεται στα υλικά τα οποία έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί στη βιομηχανική παραγωγή. Ένας χάρτης με τα μεγάλα ναυάγια μεταναστών στη Μεσόγειο είναι φιλοτεχνημένος από τον Δημήτρη Τσουμπλέκα. Στον ίδιο χώρο, η μικρή αρχειακή έκθεση «Αισχύλεια: Ένα Αρχείο Εικαστικών Τεχνών» σε επιμέλεια Δώρας Βασιλάκου, για τη σχέση του φεστιβάλ των Αισχυλείων με τη σύγχρονη εικαστική δημιουργία και των εξαιρετικών εκθέσεων από την ίδρυση του φεστιβάλ μέχρι και το 2016, χρονιά που η Ελευσίνα ανακηρύχτηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Στη δεύτερη αποθήκη του Παλαιού Ελαιουργείου, η αφήγηση βρίσκεται στο μεταίχμιο, ανάμεσα στο παλιό που δεν υπάρχει πια και τη νέα συνθήκη που δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί. Στην αίθουσα δεσπόζει το κουφάρι ενός πλοίου και ο καπετάνιος του, έργο του Δημήτρη Τσουμπλέκα. Πρώην βιομηχανικοί εργάτες και νυν εργαζόμενοι της Ελευσίνας αποδίδονται από τον Κροάτη Ίγκορ Γκρούμπιτς μέσα από τα αντικείμενα που επέλεξαν οι ίδιοι για να σηματοδοτήσουν την εργασιακή τους κατάσταση. Μια οικογενειακή ιστορία αναδύεται στο ανιμέισιον του Şerban Savu, με την περιήγηση ενός πατέρα με τον γιο του σε εργοστάσια της Κροατίας όπου δούλευε ο πατέρας, κλειστά εδώ και χρόνια μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Στην τρίτη ενότητα βλέπουμε έργα όπως το μεγάλο πρότζεκτ της Μαριάννας Χριστοφίδου για την Ελευσίνα, που περιλαμβάνει ταινία, πειραματικό βίντεο, και εγκατάσταση, το έργο Hadal Zone των Sphinxes (Ιωάννα Τσάκαλου & Μάνος Φλέσσας) για το δυστοπικό τοπίο ακόμα και στο βαθύτερο σημείο του ωκεανού κ.ά.
Ελευσίνα Mon Amour, υπότιτλος: Αναζητώντας τον Τρίτο Παράδεισο
Στο προαύλιο του Παλαιού Ελαιουργείου, η Ναταλία Μαντά δημιουργεί ένα κεραμικό μωσαϊκό με περισσότερες από 1000 κεραμικές πλάκες όλες διαφορετικές, εικονογραφημένες με σύμβολα από την ιστορία της Ελευσίνας από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η καλλιτεχνική χειρονομία της ξαναζωντανεύει το προϋπάρχον στον χώρο έργο του Michelangelo Pistoletto, πάνω στα σημεία όπου το 2014 είχε αφαιρεθεί το τσιμέντο. Ο Ιταλός εκπρόσωπος της arte povera είχε δημιουργήσει το 2014 για το φεστιβάλ Αισχύλεια, τον Τρίτο Παράδεισο. Χαρακτηρίζεται από ένα σύμβολο το οποίο επανασχεδιάζει το μαθηματικό σχήμα του άπειρου. Ο Τρίτος Παράδεισος- πρόκειται για μια επινόηση του Πιστολέτο- είναι ο μελλοντικός παράδεισος που αναζητούμε, η αρμονική συνύπαρξη τεχνολογικού παραδείσου και της φύσης. Είναι το πέρασμα σε ένα νέο επίπεδο πλανητικού πολιτισμού, απαραίτητο για την εξασφάλιση της επιβίωσης του ανθρώπινου γένους.
